Video Vasiyet Geçerli Mi

Video Vasiyet Geçerli mi?

Hukukumuzda şekli anlamda vasiyetnameler 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 531 ila 541 maddeleri arasında düzenlenmiştir. Buna göre bir vasiyetnamenin geçerli olabilmesi için resmi vasiyetname, el yazılı vasiyetname ya da sözlü vasiyetnamenin şekil şartlarına uyularak düzenlenmiş olması gereklidir. İşbu yazımızda kısaca bu vasiyetnamelerden bahsettikten sonra elektronik vasiyetname ile video vasiyetnamenin hukukumuzdaki geçerliliğinden bahsedeceğiz.

Resmi Vasiyetname

4721 sayılı TMK m.532 ile hüküm altına alınan “Resmî vasiyetname, iki tanığın katılmasıyla resmî memur tarafından düzenlenir. Resmî memur, sulh hâkimi, noter veya kanunla kendisine bu yetki verilmiş diğer bir görevli olabilir.”

Resmi vasiyetnamede tek taraflı bir ölüme bağlı tasarruftur. Yani miras bırakan, terekesine ilişkin isteklerini münhasıran açıklar. Yapıldığında hukuki sıhhati en güçlü olan vasiyetname şekli resmî vasiyetnamedir. Ancak, hukuk nezdinde bu denli bir koruma sağlamanın da birtakım karşılıkları vardır. Resmî vasiyetnamenin düzenlenebilmesi için noterlik, sulh hukuk hâkimliği, Türk konsolosluğu gibi yetkili makamlarda düzenlenmesi, miras bırakanın zihinsel kapasitesinin tam olması, 15 yaşını doldurmuş olması, imza, tarih ve tanık huzuru gibi unsurların hukuka uygun olması gibi birtakım sıkı şekil şartları mevcuttur.

El Yazılı Vasiyetname

Kanundaki metodoloji ile ikinci sırada yer alan vasiyetname şekli el yazılı vasiyetnamedir. 4721 sayılı TMK m.538 hükmü “El yazılı vasiyetnamenin yapıldığı yıl, ay ve gün gösterilerek başından sonuna kadar mirasbırakanın el yazısıyla yazılmış ve imzalanmış olması zorunludur. El yazılı vasiyetname, saklanmak üzere açık veya kapalı olarak notere, sulh hâkimine veya yetkili memura bırakılabilir.” şeklindedir.

Görüleceği üzere el yazılı vasiyetnamede, resmi vasiyetnameye kıyasla şekli şartları bakımından miras bırakana daha fazla serbesti tanınmıştır. Öte yandan, bunun bir sonucu olarak da geçerlilik bakımından resmi vasiyetnameye kıyasla uygulamada daha fazla sorun ortaya çıkmaktadır.

Esasen el yazılı vasiyetname ile istenen, resmi vasiyetname düzenleyebilecek durumda olmayan veya bu zahmete girmek istemeyen kişilere daha kolay bir çözüm sunmaktır. Ancak, el yazılı vasiyetnamelerin; baskı ile alındığı, çizildiği, anlam bütünlüğünü bozacak veya bozmayacak şekilde el yazılı vasiyetnamenin düzenlendiği ürünün (çoğu durumda kâğıdın) yırtıldığı, kişinin el yazısının anlaşılmadığı/ okunaklı olmadığı, anlamsal bütünlüğü bozucu veya çelişen miras bırakma iradelerinin mevcut olduğu durumlar ortaya çıkmaktadır.

Bu gibi durumlarda miras bırakanın iradesi tam olarak tespit edilememekte, miras bırakanın ölüme bağlı tasarrufları konusunda duraksama ve uyuşmazlık konusu olan hallerde de uzun ve yıpratıcı yargılama süreçleri işlemekte ve fakat birçok olayda muris hayatta olmadığından gerçek iradesi yok olup gitmektedir.

El Yazılı Vasiyetname ile Video Vasiyet İlişkisi

Miras hukukumuza hâkim olan ilkelerden biri de artık hayatta olmayan miras bırakanın bir daha ölüme bağlı tasarruf iradelerini açıklaması mümkün olmadığından mevcut ölüme bağlı tasarruflarını olabildiğince ayakta tutma (Favor Testamanti) ilkesidir. Aşağıda değineceğimiz videolu vasiyetnamenin geçerliliği tartışması bir yana, favor testamanti ilkesi gereğince; el yazılı olarak düzenlenen vasiyetnameler videolu vasiyetname ile desteklenebilir.

Şöyledir ki; yukarıda bahsettiğimiz el yazılı vasiyetnamede, vasiyetnamenin okunaklı olmaması, anlaşılamaması, kayıp parçalar nedeniyle bazı kısımların bütünlüğünü/ anlamını kaybetmesi gibi durumlarda yaşanan uyuşmazlıklarda ilgili kısma ait miras bırakanın gerçek iradesi araştırılmaktadır. Eğer ki; miras bırakan, el yazılı vasiyetname düzenlemenin yanı sıra bir de bu el yazılı vasiyetnamenin muhteviyatını okuduğu bir videolu vasiyetname düzenlerse şüphesiz ki bu videolu vasiyetname, miras bırakanın iradesinin anlaşılması noktasında delil teşkil ederek el yazılı vasiyetnamenin geçerliliğini güçlendirecek ve çıkacak uyuşmazlıklarda el yazılı vasiyetnamenin geçersiz sayılma ihtimalini azaltacaktır.

Sözlü Vasiyet

Kanundaki metodoloji ile son sırada yer alan vasiyetname şekli sözlü vasiyetnamedir. 4721 sayılı TMK m.539 hükmü “Mirasbırakan; yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi olağanüstü durumlar yüzünden resmî veya el yazılı vasiyetname yapamıyorsa, sözlü vasiyet yoluna başvurabilir. Bunun için mirasbırakan, son arzularını iki tanığa anlatır ve onlara bu beyanına uygun bir vasiyetname yazmaları veya yazdırmaları görevini yükler. Resmî vasiyetname düzenlenmesinde okur yazar olma koşulu dışında, tanıklara ilişkin yasaklar, sözlü vasiyetteki tanıklar için de geçerlidir.”

Nitekim bu halde de esas kriterlerden biri kişinin resmî veya el yazılı vasiyetname düzenleyemiyor olmasıdır. Bilindiği gibi aile içi ihtilafların en fazla yaşandığı alan malvarlığına ilişkin uyuşmazlıklar, özellikle miras paylaşımlarıdır. Hukukumuzda her ne kadar sözlü vasiyetname, şekli anlamda geçerli bir vasiyetname türü olarak düzenlense de çoğu zaman birçok ihtilafa neden olmakta ve geçersizliği öne sürülmektedir.

Sözlü Vasiyet ile Video Vasiyet ilişkisi

Miras hukukumuza hâkim olan ilkelerden biri de artık hayatta olmayan miras bırakanın bir daha ölüme bağlı tasarruf iradelerini açıklaması mümkün olmadığından mevcut ölüme bağlı tasarruflarını olabildiğince ayakta tutma (Favor Testamanti) ilkesidir. Aşağıda değineceğimiz videolu vasiyetnamenin geçerliliği tartışması bir yana, favor testamanti ilkesi gereğince; sözlü olarak yapılan vasiyetler videolu vasiyetname ile desteklenebilir.

Şöyledir ki; yukarıda bahsettiğimiz gibi sözlü vasiyetname, birçok olayda ihtilaflara ve yargılamalara konu olmaktadır. Eğer ki; miras bırakan, sözlü vasiyetname düzenlemenin yanı sıra bir de bu sözlü vasiyeti video kaydına alınırsa şüphesiz ki bu videolu vasiyetname, miras bırakanın iradesinin anlaşılması ve tanıkların dürüstlüğü noktasında delil teşkil ederek sözlü vasiyetnamenin geçerliliğini güçlendirecek ve çıkacak uyuşmazlıklarda sözlü vasiyetnamenin geçersiz sayılma ihtimalini azaltacaktır.

Elektronik Vasiyetname

Türk hukukunda şekli anlamda vasiyetname türleri tahdidi olarak sayılmıştır. Bunlar yukarıda bahsedildiği gibi resmi vasiyetname, el yazılı vasiyetname ve sözlü vasiyetnameden ve ölüme bağlı tasarruf olarak miras sözleşmesinden ibarettir.

Öte yandan elektronik vasiyetname ise terim olarak; mail, belge ve sair dijital vasiyetname, elektronik imzalı vasiyetname, ses kaydı şeklinde vasiyetname, görüntü kaydı şeklinde vasiyetname, video kaydı (birlikte ses ve görüntü kaydı) şeklinde vasiyetname gibi hallerde elektronik vasiyetnameden bahsedilmektedir.

Hukukumuzda hüküm altına alınmadığından ve ölüme bağlı tasarrufların sınırlılığı ilkesi hâkim olduğundan elektronik vasiyetnamelerin geçerli olduğu söylenemez.

Nitekim Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 2017/3101 E. 2020/392 K. ve 10.6.2020 Tarihli kararına göre: “Ölüme bağlı tasarruflar, şekli anlamda ölüme bağlı tasarruflar ve maddi anlamda ölüme bağlı tasarruflar olarak ikiye ayrılır. Şekli anlamda ölüme bağlı tasarruf, miras bırakanın ölümünden sonra gerçekleşmesini ümit ettiği son arzularını kanunda öngörülen belli şekil şartlarına uygun olarak meydana getirmesidir. Şekli anlamda ölüme bağlı tasarruflarda sınırlı sayı söz konusu olduğundan yalnızca vasiyetname ve miras sözleşmeleri şekli anlamda ölüme bağlı tasarruf niteliği taşır. Bunların dışında herhangi bir işlem, şekli anlamda ölüme bağlı tasarruf olarak kabul edilmez (Serozan /Engin, s.277).”

Elektronik Vasiyetnamenin Hükümsüzlüğü

Resmi vasiyetname, el yazılı vasiyetname, sözlü vasiyetname gibi ölüme bağlı tasarruflarda belli şartların varlığı halinde bu vasiyetlerin geçersizliğinden söz edilmektedir. Bu geçersizlik ise ölüme bağlı tasarrufların iptali ile olacaktır. Bir başka ifade ile, şekli anlamda ölüme bağlı tasarruf yapıldığı anda geçerli olacak ve fakat 4721 sayılı TMK m.557’de yer alan sebeplerin varlığı halinde sonradan iptal edilebilecektir.

Ancak, bu bahsedilen ölüme bağlı tasarruflarda iptal sebebi ile birlikte ilk başta geçerli bir ölüme bağlı tasarruftan söz edilir. Öte yandan elektronik vasiyetnameler, kanunda hiç düzenlenmemiş olmakla hiçbir zaman ölüme bağlı tasarruf statüsünü kazanamayacaktır.

“Bu durumda, sınırlı sayıda düzenlenmiş olan şekillerden birisi ile yapılmamış olan irade açıklamasının ve özellikle video vasiyetnamenin, ölüme bağlı bir tasarruf olarak yok hükmünde sayılması gerekecektir. Netice olarak ise video vasiyetnamelerin hükümsüz olduklarının ileri sürülmesine gerek olmadan, tasarruf hükümsüz sayılacaktır.” (Yünlü, Semih, Video Vasiyetname: Ölüme Bağlı Tasarrufların Güncellenmesi, s.736)

Video Vasiyet

Elektronik vasiyetnameye ilişkin açıklamalarımız video vasiyetname için de aynen geçerlidir. Hukukumuzda video vasiyet hüküm altına alınmadığından ve ölüme bağlı tasarrufların sınırlılığı ilkesi hâkim olduğundan video vasiyetnamelerin geçerli olduğu söylenemez.

“video vasiyetnameler ile ilgili bir hukuki düzenleme mevcut değildir. Ölüme bağlı tasarrufların şekli anlamda sınırlı sayıda düzenlendiğini, bu sınırlı sayıdaki türlerde yapılmayan bir işlemin ölüme bağlı tasarruf olarak değerlendirilemeyeceğini görmekteyiz.” (Yünlü, Semih, Video Vasiyetname: Ölüme Bağlı Tasarrufların Güncellenmesi, s.736)

Esasında, yaşadığımız çağa uyum sağlanmasının bir zarureti olarak video vasiyetnamelerin kanun koyucu tarafından düzenlenerek geçerli kılınması gerektiğini düşünsek de gerçekten de videonun baskı altında alınması ve hatta kişinin ses ve görüntü kayıtlarının dijital ortamda yapay bir şekilde üretilerek kişilere vasiyet yaratılması gibi sakıncaların doğabileceği şüphesizdir.

Öte yandan, her vasiyetname türünde birtakım sakıncalar doğabilmekte ve kanunda öngörülen sıkı şekil şartları, ölüme bağlı tasarrufların iptaline ilişkin dava ve uyuşmazlıkları bitirmemektedir. Bilindiği üzere mahkemeler bu gibi davalar ile dolup taşmaktadır. Hâl böyle iken, salt birtakım sakıncalardan hareketle elektronik vasiyetnamelerin ve özellikle videolu vasiyetnamelerin geçerli birer ölüme bağlı tasarruf olarak düzenlenmemesi doğru görünmektedir.

Her ne kadar, video vasiyetler hukuken hükümsüz olsalar ve iptale dahi gerek olmadan yapıldığı andan itibaren ölüme bağlı tasarruf anlamında geçerliliği hiç kazanmasalar da yukarıda detaylıca izah ettiğimiz üzere miras bırakanın gerçek iradesinin ortaya çıkarılması bakımından birer delil olarak değerlendirilebilirler.

Zira birçok olayda, sözlü veya el yazılı vasiyetnameler ihtilaflara ve yargılamalara konu olmaktadır. Eğer ki; miras bırakan, sözlü vasiyetname veya el yazılı vasiyetname düzenlemenin yanı sıra bir de bunu video kaydına alırsa şüphesiz ki bu video vasiyet, el yazılı vasiyetnamenin okunaklı olmaması, anlaşılamaması, kayıp parçalar nedeniyle bazı kısımların bütünlüğünü/ anlamını kaybetmesi gibi durumlarda yaşanan uyuşmazlıklar ile sözlü vasiyetnamelerdeki tanıkların dürüstlüğü noktasında ve nihayet miras bırakanın gerçek iradesinin tespit edilebilmesi noktasında delil teşkil ederek sözlü veya el yazılı vasiyetnamenin geçerliliğini güçlendirecek ve çıkacak uyuşmazlıklarda sözlü veya el yazılı vasiyetnamenin geçersiz sayılma ihtimalini azaltacaktır.

Video Vasiyet Hükümsüzlüğü

Resmi vasiyetname, el yazılı vasiyetname ve sözlü vasiyetname gibi ölüme bağlı tasarruflarda belli şartların varlığı halinde bu vasiyetlerin geçersizliğinden söz edilmektedir. Bu geçersizlik ise ölüme bağlı tasarrufların iptali ile olacaktır. Bir başka ifade ile, şekli anlamda ölüme bağlı tasarruf yapıldığı anda geçerli olacak ve fakat 4721 sayılı TMK m.557’de yer alan sebeplerin varlığı halinde sonradan iptal edilebilecektir.

Ancak, bu bahsedilen ölüme bağlı tasarruflarda iptal sebebi ile birlikte ilk başta geçerli bir ölüme bağlı tasarruftan söz edilir. Öte yandan video vasiyet, kanunda hiç düzenlenmemiş olmakla hiçbir zaman ölüme bağlı tasarruf statüsünü hiçbir kazanamayacak, baştan itibaren yok hükmünde olacaktır.

Av. Efehan Mihai Erginer